Czyszczenie kanałów wentylacyjnych - zalety i wady
Czyszczenie kanałów wentylacyjnych wiąże się z wieloma korzyściami, dlatego nie warto zaniedbywać tego obowiązku.
Zalety czyszczenia kanałów wentylacyjnych
Zapewnia zgodność z przepisami
Regularne przeglądy i czyszczenie systemu wentylacyjnego są regulowane prawnie – wymagają tego dyrektywy Unii Europejskiej, prawo budowlane oraz rozporządzenia dotyczące przepisów pożarowych i sanitarnych. Do dbania o czystość kanałów wentylacyjnych zobowiązują również normy (w tym PN-EN 15780:2011: Wentylacja budynków – Sieć przewodów – Czystość systemów wentylacji) i przepisy wewnątrzzakładowe. Czyszczenie kanałów wentylacyjnych pozwala zatem uniknąć problemów i kar finansowych wynikających z nieprzestrzegania przepisów.
Pozwala zachować prawo do gwarancji
W przypadku urządzeń uzdatniających powietrze (np. central wentylacyjnych) producenci często uzależniają zachowanie prawa do gwarancji od przestrzegania obowiązku regularnych przeglądów i prac konserwacyjnych. Dotyczy to również kanałów, których stan wpływa na sprawność elementów mechanicznych. Jeżeli zatem zanieczyszczone przewody doprowadzą do uszkodzenia urządzenia, producent może nie uznać reklamacji, co wiąże się z koniecznością pokrycia kosztów naprawy z własnej kieszeni. Warto zatem dbać o stan kanałów chociażby ze względu na zachowanie prawa do gwarancji na urządzenia wentylacyjne.
Zapewnia komfort w budynku
Czyszczenie kanałów wentylacyjnych jest ważne również ze względu na stan budynku i samopoczucie jego użytkowników. Zanieczyszczone kanały obniżają sprawność wentylacji, co utrudnia odprowadzanie zużytego powietrza nasyconego wilgocią i dwutlenkiem węgla. Nadmiar wilgoci przyczynia się do rozwoju pleśni na ścianach i skraplania wody na oknach. W dodatku ciężkie, wilgotne powietrze trudniej ogrzać, co przekłada się na wyższe rachunki i trudności z uzyskaniem komfortu termicznego. Przy źle działającej wentylacji powietrze może mieć nieprzyjemny zapach stęchlizny, co również nie pozostaje bez wpływu na samopoczucie użytkowników.
Chroni zdrowie użytkowników
W systemach wentylacyjnych gromadzą się różne zanieczyszczenia – pyły, kurz, osady tłuszczowe i inne zabrudzenia, a także niewidoczne gołym okiem drobnoustroje (bakterie, grzyby). Aby zanieczyszczenia nie stanowiły zagrożenia dla zdrowia użytkowników, należy czyścić i dezynfekować nie tylko wnętrza kanałów, ale również zewnętrzne części kanałów i inne elementy instalacji, w tym filtry i urządzenia wentylacyjne. Staranne czyszczenie systemu sprawia, że użytkownicy mogą oddychać świeżym powietrzem, o odpowiedniej zawartości tlenu i bez szkodliwych zanieczyszczeń.
Zanieczyszczona wentylacja może powodować m.in.:
- bóle głowy,
- senność,
- spadek koncentracji,
- nadmierne zmęczenie,
- objawy alergii,
- infekcje dróg oddechowych.
Poprawia wydajność systemu wentylacji
Czyste kanały wentylacyjne to jeden z warunków wydajności i efektywności energetycznej całego systemu. W przypadku wentylacji grawitacyjnej nagromadzone zanieczyszczenia zmniejszają światło przewodów, co utrudnia odprowadzanie zużytego powietrza na zewnątrz. Natomiast w wentylacji mechanicznej ograniczony przepływ powietrza sprawia, że wentylatory pracują na wyższych obrotach i dłużej. W efekcie wentylacja zużywa więcej energii elektrycznej i tym samym generuje wyższe koszty.
Zapobiega przyspieszonemu zużyciu komponentów
Ten argument dotyczy wentylacji mechanicznej. Zanieczyszczenia gromadzące się w instalacji i na filtrach ograniczają przepływ powietrza, co jest jedną z głównych przyczyn awarii urządzeń wentylacyjnych, w tym wentylatorów i central wentylacyjnych. Regularne czyszczenie kanałów wentylacyjnych pomaga utrzymać cały system w sprawności i wydłużyć czas eksploatacji jego komponentów, co przekłada się na niższe koszty serwisowania instalacji.
Zwiększa bezpieczeństwo pożarowe
W przypadku obiektów, w których dochodzi do wzmożonej emisji zanieczyszczeń (szczególnie pyłów i tłuszczu) lub o podwyższonym ryzyku pożarowym (np. ze względu na prace spawalnicze) czyszczenie kanałów wentylacyjnych należy przeprowadzać z większą częstotliwością niż normalnie, nawet co kwartał lub częściej. Duża ilość zanieczyszczeń zwiększa bowiem ryzyko zapłonu w przewodach wentylacyjnych i centrali wentylacyjnej. Warto również pamiętać, że w razie wybuchu pożaru ogień znajduje ujście w kanałach wentylacyjnych, dzięki którym przenosi się do innych części budynku. Zaniedbane kanały stanowią zatem duże zagrożenie pożarowe (łatwopalne zanieczyszczenia zwiększają siłę ognia i ułatwiają jego rozprzestrzenianie się), dlatego nie wolno zaniedbywać ich czyszczenia.
Zmniejsza zagrożenie zatruciem tlenkiem węgla
Tlenek węgla (zwany potocznie czadem lub „cichym zabójcą”) powstaje w wyniku niepełnego spalania paliw. Do zatrucia czadem może dojść wskutek użytkowania piecyka gazowego, gazowego podgrzewacza wody, kominka, kuchni węglowej czy piecyka olejowego. Jedną z możliwych przyczyn są niedrożne przewody wentylacji grawitacyjnej, zatkane na przykład przez zanieczyszczenia. Dlatego bardzo ważne jest, aby regularnie kontrolować drożność przewodów wentylacyjnych (przynajmniej raz w roku, szczególnie przed okresem grzewczym) i w razie potrzeby usuwać z nich nagromadzone zanieczyszczenia.
Czyszczenie kanałów wentylacyjnych wiąże się z pewnymi niedogodnościami. Wiele jednak zależy od tego, czy mamy do czynienia z wentylacją mechaniczną czy naturalną, a także z miejscem jej użytkowania (budynek mieszkalny, zakład pracy).
Wady czyszczenia kanałów wentylacyjnych
Wymaga indywidualnego podejścia
Metoda i częstotliwość czyszczenia wentylacji powinny być dobrane indywidualnie do każdego przypadku, co może być trudne dla osób niemających doświadczenia w tej dziedzinie. Wentylację w domu czy biurze czyści się inaczej niż wentylację w szpitalu, restauracji czy zakładzie produkcyjnym, w którym jest bardzo duże zapylenie lub odbywa się proces spawania. Harmonogram czyszczenia dostosowuje się do przepisów (aktów prawnych lub wewnątrzzakładowych) i specyfiki obiektu, natomiast metodę dobiera się stosownie do rodzaju wentylacji, charakteru zanieczyszczeń i ich ilości.
Wymaga skorzystania z usług fachowców
Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA przewody wentylacyjne musi czyścić osoba posiadająca kwalifikacje kominiarskie. Dotyczy to obiektów, w których dochodzi do spalania paliwa stałego, gazowego i ciekłego, z wyjątkiem budynków budownictwa jednorodzinnego, zagrodowego i letniskowego. Jednak nawet w pozostałych przypadkach często trzeba korzystać z usług firmy, która specjalizuje się w czyszczeniu wentylacji. Jest to związane z zachowaniem prawa do gwarancji na urządzenia wentylacyjne (w przypadku wentylacji mechanicznej) oraz specyfiką tej procedury. Czyszczenie kanałów wentylacyjnych wymaga bowiem:
- specjalistycznego sprzętu (maszyny ze szczotkami i odciągiem zanieczyszczeń, zdalnie sterowane roboty czyszczące, urządzenia do wytwarzania powietrza sprężonego);
- profesjonalnych środków czyszczących (suchy lód, środki do osadów tłuszczowych, środki dezynfekujące z atestem PZH);
- wiedzy i doświadczenia (np. w pracy w ciasnych przestrzeniach zamkniętych);
- uprawnień (np. do pracy na podnośnikach, alpinistycznych).
Wiąże się z kosztami
Zlecając czyszczenie wentylacji profesjonalistom, trzeba liczyć się z kosztami całej procedury. Trudno jednak podać dokładny koszt, ponieważ serwis instalacji sanitarnych wyceniany jest indywidualnie. Warto jednak pamiętać, że firma zajmie się czyszczeniem w sposób kompleksowy, wraz z dezynfekcją i zagospodarowaniem zanieczyszczeń. Ile kosztuje czyszczenie kanałów wentylacyjnych? To zależy od takich czynników jak:
- rodzaj wentylacji;
- wielkość systemu;
- rodzaj i ilość zanieczyszczeń;
- średnica kanałów;
- przeznaczenie kanałów;
- lokalizacja i dostęp do kanałów;
- czas wykonania prac (np. w godzinach nocnych, w weekend);
- dodatkowych prac (np. demontaż kanałów, montaż klap rewizyjnych).
Może zająć dużo czasu
Przy rozległych systemach wentylacyjnych czyszczenie kanałów może być czasochłonne, zwłaszcza w przypadku trudnych zabrudzeń i dużej ich ilości. Ponadto czas wykonania całej procedury wydłuży się, jeżeli dostęp do kanałów jest utrudniony i trzeba wykonać dodatkowe czynności (np. zamontować klapy rewizyjne). Profesjonalne firmy starają się wykonać zlecenie w jak najkrótszym czasie, niemniej w przypadku wentylacji przemysłowych czyszczenie kanałów wentylacyjnych może zająć od kilku do kilkunastu dni.
Wymaga wyłączenia wentylacji z użytkowania
Ze względów bezpieczeństwa czyszczenie kanałów wymaga wyłączenia wentylacji. Ponadto włączony system utrudniałby dokładne czyszczenie i mógłby doprowadzić do ponownego rozpylenia kurzu i pyłu w kanałach. O ile wyłączenie wentylacji w biurze czy budynkach mieszkalnych nie stanowi większego problemu, o tyle w przypadku zakładów produkcyjnych może wiązać się ze wstrzymaniem pracy. Aby nie generować dodatkowych strat, firmy specjalizujące się w serwisie wentylacji starają się postępować w taki sposób, aby nie zakłócać procesu produkcji. Jeżeli jest to niemożliwe, wówczas czyszczenie wentylacji można zaplanować na weekend lub w porach nocnych.
Wady i zalety czyszczenia kanałów wentylacyjnych - podsumowanie
Czyszczenie kanałów wentylacyjnych wiąże się z kosztami i pewnymi niedogodnościami, jednak jest konieczne m.in. ze względu na przepisy prawa i wymogi producentów urządzeń wentylacyjnych związane z gwarancją. Jednak nie można zapominać, że stan higieniczny instalacji to przede wszystkim kwestia zdrowia i bezpieczeństwa. Zanieczyszczone kanały zwiększają bowiem ryzyko pożaru, a przy tym obniżają jakość powietrza, co może przyczyniać się do pogorszenia samopoczucia i rozwoju chorób dróg oddechowych. Warto również mieć na uwadze, że dbanie o stan kanałów wentylacyjnych jest konieczne dla zachowania odpowiedniej wydajności i sprawności całego systemu.
Bibliografia / Netografia
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 2010 nr 109 poz. 719)
- inzynierbudownictwa.pl, Charkowska A., Higiena instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, https://inzynierbudownictwa.pl/higiena-instalacji-wentylacyjnych-i-klimatyzacyjnych/, Data publikacji: 2016.10.06, Data odczytu: 2025.04.29
- rynekinstalacyjny.pl, Majewski M., Czyszczenie i dezynfekcja kanałów wentylacyjnych, https://www.rynekinstalacyjny.pl/artykul/instalacje-wentylacyjne-klimatyzacyjne/158825,czyszczenie-i-dezynfekcja-kanalow-wentylacyjnych, Data odczytu: 2025.04.29
- glowny-mechanik.pl, Szafrański B., Czyszczenie układów wentylacji, https://glowny-mechanik.pl/wp-content/uploads/GM_2023_6_46_49_Wentylacja.pdf, Data odczytu: 2025.04.29
- gov.pl, Tlenek węgla. Jak zapobiec zatruciu czadem, https://www.gov.pl/web/kwpsp-torun/tlenek-wegla-jak-zapobiec-zatruciu-czadem, Data odczytu: 2025.04.29