Edukacja w szkole muzycznej - zalety i wady
Nauka w szkole muzycznej ma pozytywny wpływ na rozwój dziecka. Dlaczego warto rozważyć zapisanie pociechy do takiej placówki, nawet jeśli nie ma szczególnych umiejętności muzycznych?
Zalety nauki w szkole muzycznej
Stymuluje rozwój mózgu
Zdaniem naukowców wprowadzanie edukacji muzycznej przed siódmym rokiem życia jest ważne dla rozwoju struktur mózgowych. Poprzez naukę zapisu i czytania notacji muzycznej dziecko usiłuje zrozumieć takie pojęcia jak rytm, metrum, wysokość dźwięków. W rezultacie wyobraża sobie muzykę, co prowadzi do powstawania wielu połączeń synaptycznych. Edukacja muzyczna sprzyja zatem plastyczności mózgu i rozwojowi połączeń między półkulami, co z kolei może redukować spadek sprawności umysłowej w starszym wieku. Dowodzą tego badania nad poziomem sprawności umysłowej seniorów, którzy jako dzieci uczyli się muzyki przez okres przynajmniej 10 lat.
Ma korzystny wpływ na funkcje poznawcze
Liczne badania potwierdzają korzystny wpływ muzyki na rozwój intelektualny i procesy poznawcze. Francuski laryngolog Alfred Tomatis wykazał, że stymulacja kory mózgowej przez dźwięki prowadzi do poprawy koncentracji, motywacji i organizacji codziennych aktywności, a także przyspiesza proces zapamiętywania. Uważa się również, że kształcenie muzyczne ma korzystny wpływ na spostrzegawczość, procesy myślowe i rozumienie zależności między czasem a przestrzenią. Ponadto badania przeprowadzone przez neuropsychologów dowiodły, że u zawodowych muzyków przy odbiorze muzyki dominuje lewa półkula, która odpowiada za logiczne myślenie i funkcje analityczne.
Pobudza kreatywność
Jednym z celów edukacji muzycznej jest pobudzenie wyobraźni i myślenia twórczego, a także wykształcenie w młodym człowieku wrażliwości i otwartości na świat. Nie są to jedynie ładnie brzmiące slogany, ponieważ badania przeprowadzone przez Alfreda Tomatisa potwierdziły pozytywny wpływ muzyki na kreatywność. Dowodzą tego również zajęcia prowadzone pod kierunkiem Mirosława Kisiela w 2007 roku w ramach projektu „Uczę się z Mozartem” dla dzieci z klas II-IV szkoły podstawowej. U uczestników tych zajęć zaobserwowano wzrost koncentracji uwagi i uwagi dowolnej, a także większą wytrwałość i kreatywne myślenie przy wykonywaniu trudniejszych zadań.
Pomaga w nauce innych przedmiotów
Kształcenie muzyczne jest korzystne dla każdego dziecka, ponieważ pomaga w nauce przedmiotów ogólnych. Przede wszystkim kontakt z muzyką przyspiesza zapamiętywanie, co ułatwia przyswajanie nowych informacji. Ponadto wykazano, że dzieci biorące udział w zajęciach muzycznych sprawniej odrabiają lekcje i mają większą motywację do nauki. Wiele mówi się również o pozytywnym wpływie edukacji muzycznej na naukę matematyki, w tym szczególnie na rozumienie figur geometrycznych i ułamków, a także pojęć położenia, kierunku, wielkości i wielokrotności. Kształcenie muzyczne ma również pomagać w nauce geografii oraz umiejętności językowych, tj. ortografii, gramatyki, pisania i czytania.
Pomaga w rozwoju fizycznym
Badania wykazały pozytywny wpływ edukacji muzycznej na rozwój fizyczny dzieci. Zajęcia łączące elementy muzyki i ruchu poprawiają koordynację słuchowo-ruchową, kontrolę mięśni i przemianę materii. Ćwiczenia ruchowo-muzyczne zapobiegają także wadom postawy i uczą bardziej świadomego, harmonijnego poruszania się. Ponadto śpiew i gra na instrumentach dętych zwiększają pojemność oddechową płuc, a nawet mogą pomagać w leczeniu wad wymowy. Bardzo pożyteczny jest również taniec, ponieważ wpływa na koordynację ruchową, szybkość i wytrzymałość.
Wspiera rozwój emocjonalny
Obcowanie z muzyką od najmłodszych lat rozwija umiejętność opanowania i wyrażania uczuć, a także zaszczepia w młodym człowieku chęć kontaktu ze sztuką i prowadzenia aktywnego życia. Ponadto badania dowiodły, że słuchanie muzyki sprzyja lepszemu rozumieniu innych osób (empatii) oraz zmniejsza ryzyko występowania sytuacji konfliktowych. Inne badania sugerują, że dzieci uczące się w szkołach muzycznych szybciej dojrzewają emocjonalnie i społeczne, a ponadto są lepiej zorganizowane. Wykazano też, że zajęcia muzyczne i muzykoterapia mogą obniżać poziom agresji u dzieci i młodzieży.
Uczy dyscypliny i systematyczności
Według licznych badań edukacja muzyczna pomaga w kształtowaniu samodzielności i samodyscypliny. Edukacja muzyczna wiąże się bowiem z dodatkowymi zajęciami, na które trzeba uczęszczać popołudniami po nauce w zwykłej szkole (w przypadku placówki stricte artystycznej). W efekcie uczeń często musi zrezygnować z ulubionych aktywności (np. gry na komputerze), aby zdążyć na zajęcia w szkole muzycznej. Ponadto uczeń musi ćwiczyć grę na instrumencie, co wymaga systematyczności i podejmowania wyzwań pomimo własnych ograniczeń i początkowych trudności. Wszystko to pomaga w kształtowaniu dojrzałej postawy, która charakteryzuje się samodyscypliną w działaniu oraz umiejętnością priorytetyzacji zadań.
Korzystnie wpływa na rozwój społeczny
Jak już zostało wspomniane, kontakt z muzyką zmniejsza agresję i ogranicza ryzyko sytuacji konfliktowych, co korzystnie wpływa na relacje z rówieśnikami. Jednak wpływ edukacji muzycznej na rozwój społeczny jest znacznie szerszy. Zajęcia muzyczne uczą współpracy oraz dążenia do wspólnego sukcesu, dzięki czemu dziecko może czerpać satysfakcję z osiągnięć całej grupy (a nie tylko swoich). Edukacja muzyczna przyczynia się również do większej zaradności, śmiałości, aktywności społecznej oraz umiejętności organizacji zabawy. Wykazano także, że zajęcia muzyczne mogą wzmacniać poczucie więzi w grupie i zmniejszać skłonności do współzawodnictwa.
Zwiększa pewność siebie i odporność na stres
Uczniowie szkół muzycznych biorą udział w recitalach i koncertach, przez co już od najmłodszych lat pracują nad obyciem scenicznym. Dzięki temu zyskują większą odporność na stres i pewność siebie, co z pewnością zaprocentuje w przyszłości. Przyzwyczajenie do wystąpień publicznych przydaje się bowiem nie tylko w karierze artystycznej, ale również w wielu innych dziedzinach, takich jak polityka, prawo czy nauczanie. Dowiedziono również, że edukacja muzyczna zmniejsza zahamowania społeczne, co pomaga zarówno w relacjach osobistych, jak i zawodowych.
Pomaga w rozwijaniu pasji i talentów
Jak już wiadomo, uczęszczanie do szkoły muzycznej może mieć pozytywny wpływ na rozwój mózgu i funkcje poznawcze, dojrzałość emocjonalną oraz relacje społeczne. Nie można jednak zapominać o podstawowym celu wychowania muzycznego, jakim jest kształtowanie wrażliwości artystycznej i motywowanie do rozwoju w kierunku muzyki. Dziecko, które lubi śpiewać lub zdradza inne oznaki umuzykalnienia, zyskuje dzięki szkole muzycznej odpowiednie warunki do rozwijania swoich predyspozycji. To nie tylko łatwy dostęp do instrumentów i możliwość brania udziału w wydarzeniach artystycznych, ale również profesjonalne wsparcie ze strony nauczycieli oraz integracja z osobami o podobnych zainteresowaniach.
Nie wymaga przygotowania muzycznego
Szkoła muzyczna nie wymaga przygotowania muzycznego i nie jest przeznaczona wyłącznie dla osób ze szczególnymi uzdolnieniami. Dobrym przykładem jest Niepubliczna Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia Sonus w Radomiu, która zapewnia bogatą ofertę dydaktyczną. Placówka łączy kształcenie muzyczne z ogólnym, a także oferuje dodatkowe zajęcia sportowe (taniec, judo, basen) i język angielski z native speakerem. W efekcie placówka sprzyja wszechstronnemu rozwojowi dziecka, w tym:
- ćwiczeniu pamięci i koncentracji;
- nauce dyscypliny;
- kształtowaniu myślenia analitycznego;
- rozwojowi koordynacji ruchowej i sprawności manualnej;
- kształtowaniu kreatywności i wyobraźni.
Szkoła Sonus stosuje też autorski plan nauczania inspirowany planem daltońskim, w którym skupia się na kształtowaniu dojrzałych postaw, takich jak samodzielność, umiejętność współpracy czy poczucie sprawczości i odpowiedzialności.
Nauka w szkole muzycznej wiąże się również z pewnymi niedogodnościami, które mogą dotyczyć całej rodziny.
Wady nauki w szkole muzycznej
Zabiera wolny czas
Zazwyczaj zajęcia w szkołach stricte muzycznych odbywają się po południu i wieczorami od poniedziałku do piątku, a także w soboty w godzinach przedpołudniowych. Nie da się zatem ukryć, że uczniowie uczęszczający do szkół muzycznych mają mniej wolnego czasu niż ich rówieśnicy, którzy chodzą jedynie do szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej. W rezultacie przez naukę w szkole muzycznej uczniowi może zabraknąć czasu na inne zajęcia dodatkowe lub ulubione aktywności, np. grę w piłkę czy jazdę na rowerze. Może to zadziałać zniechęcająco, zwłaszcza gdy dziecko nie robi postępów w edukacji muzycznej i od nauki gry na instrumencie woli sport czy gry komputerowe.
Może wymagać dojazdów do dwóch placówek
Popołudniowe zajęcia w szkole muzycznej mogą okazać się dużym wyzwaniem logistycznym dla rodziny. Dotyczy to zwłaszcza uczniów z małych miejscowości, którzy muszą dojeżdżać do szkoły w mieście autobusem lub samochodem z rodzicami. W przypadku, gdy oboje rodzice pracują, dowożenie i odbieranie dziecka ze szkoły muzycznej może wymagać zwalniania się z pracy lub polegania na pomocy innych osób. Co prawda zajęcia indywidualne z gry na instrumencie są dostosowywane do planu lekcji dziecka i możliwości organizacyjnych rodziców, jednak pozostają jeszcze zajęcia grupowe, które odbywają się zgodnie z harmonogramem ustalonym przez szkołę.
Uwaga! Tego problemu nie ma w ogólnokształcących szkołach muzycznych, ponieważ dziecko uczęszcza tylko do jednej placówki. To duża oszczędność czasu, ponieważ zajęcia muzyczne odbywają bezpośrednio przed lub po zajęciach z przedmiotów ogólnych. Uczeń dojeżdża do jednej szkoły i w godzinach popołudniowych wraca do domu.
Wiąże się z dodatkowymi kosztami
Szkoły muzyczne w Polsce dzielą się na publiczne i niepubliczne. W tych ostatnich zazwyczaj obowiązuje jednorazowa opłata wpisowa oraz miesięczne czesne, których wysokość zależy od lokalizacji, renomy placówki i oferty edukacyjnej. W niepublicznych szkołach muzycznych nauka jest bezpłatna, jednak i tak trzeba ponosić pewne koszty, w tym koszty wyprawki szkolnej (podręczniki, nuty, zeszyty do nut, pomoce dydaktyczne, np. metronom). Ponadto na dalszym etapie nauki uczeń szkoły muzycznej powinien wypożyczyć lub kupić instrument, którego koszt może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych.
Wymaga przystąpienia do dodatkowej rekrutacji
Szkoły muzyczne I stopnia nie wymagają wcześniejszego przygotowania, jednak każda tego typu placówka przeprowadza badanie przydatności do kształcenia muzycznego. Celem badania jest sprawdzenie zdolności muzycznych kandydata oraz predyspozycji do gry na określonym instrumencie. Badanie ma formę testu praktycznego zdawanego indywidualnie przed kilkuosobową komisją. Z kolei w szkołach muzycznych II stopnia postępowanie rekrutacyjne wymaga przystąpienia do egzaminu wstępnego. Niestety wiąże się to z dodatkowym stresem, zwłaszcza że wynik testu może zaważyć na decyzji o przyjęciu dziecka do szkoły.
Wady i zalety nauki w szkole muzycznej - podsumowanie
Liczne polskie i zagraniczne badania dowodzą, że kontakt z muzyką i edukacja muzyczna mają korzystny wpływ na rozwój człowieka. Dotyczy to wielu kwestii – od rozwoju mózgu, przez wspieranie funkcji poznawczych (pamięci, logicznego myślenia), aż po rozwój społeczny i emocjonalny. Ponadto śpiew, nauka gry na instrumencie oraz zabawy ruchowe w takt muzyki mogą również wspierać rozwój fizyczny i zapobiegać dysfunkcjom (np. wadom postawy, wadom wymowy). Nie da się jednak ukryć, że nauka w szkole muzycznej wiąże się z dodatkowymi kosztami i może zająć sporo wolnego czasu. Dziecko może jednak uczęszczać do ogólnokształcącej szkoły muzycznej, dzięki czemu nie musi dojeżdżać na zajęcia popołudniowe do innej placówki.
Bibliografia / Netografia
- Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 kwietnia 2019 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do publicznych szkół i publicznych placówek artystycznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz.U. 2019 poz. 686 ze zm.)
- Wojtanowska-Janusz B., Wpływ muzyki i edukacji muzycznej na rozwój dzieci i młodzieży, Zeszyty Psychologiczno-Pedagogiczne Centrum Edukacji Artystycznej, 2/2014, s.35-46, Warszawa 2014
- sonus.edu.pl, Oferta szkoły podstawowej Sonus, https://sonus.edu.pl/oferta/, Data odczytu: 2025.10.24