Żywność ekologiczna - zalety i wady
Żywność ekologiczna ma więcej plusów niż minusów. Co sprawia, że mimo wyższej ceny nie brakuje osób zainteresowanych produktami EKO?
Zalety żywności ekologicznej
Bardziej wartościowy, zdrowszy skład
Produkty ekologiczne są kontrolowane na każdym etapie (od produkcji przez przetwarzanie aż po sprzedaż), dzięki czemu zachowują właściwe sobie walory zdrowotne i odpowiednią wartość odżywczą. Na podstawie przeprowadzonych badań wiadomo, że produkty EKO zawierają na ogół więcej węglowodanów i białka, a także składników mineralnych, witamin (zwłaszcza wit. C i z grupy B), wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, związków fenolowych oraz antocyjanów. Z drugiej strony cechują się mniejszym stężeniem szkodliwych substancji, m.in. azotanów i azotynów czy metali ciężkich (kadm, rtęć, ołów, arsen). Ponadto żywność ekologiczna zawiera jedynie śladowe ilości pestycydów, a przy tym jest wolna od sztucznych konserwantów, antybiotyków, hormonów czy innych kontrowersyjnych dodatków.
Lepsze walory smakowe
Ekologiczne owoce, warzywa, a także pozyskane z nich soki zawierają więcej suchej masy, a mniej wody niż ich zwykłe odpowiedniki. W rezultacie produkty EKO mają lepszą konsystencję i bardziej wyrazisty smak. Niższa zawartość wody korzystnie wpływa również na przechowywanie produktów. Z kolei mięso z hodowli ekologicznych zawiera większą ilość tłuszczu (w tym dobroczynnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych), co również przekłada się na lepsze walory smakowe. Z uwagi na konieczność dbania o dobrostan i odpowiednie żywienie w hodowli ekologicznej, lepszy smak mają również inne produkty odzwierzęce, w tym mleko, przetwory mleczne oraz jaja.
Mniejsze obciążenie dla środowiska
W rolnictwie ekologicznym nie można stosować sztucznych nawozów ani chemicznych środków ochrony roślin, dzięki czemu takie uprawy mają mniejszy wpływ na zanieczyszczenie gleb, wody czy powietrza niż uprawy konwencjonalne. Poza tym w produkcji ekologicznej kładzie się nacisk na dbanie o żyzność gleb, m.in. poprzez płodozmian oraz uprawę roślin użyźniających glebę (tzw. zielony nawóz).
Produkcja bardziej przyjazna dla zwierząt
Ekologiczne produkty muszą powstawać w taki sposób, aby produkcja nie miała negatywnego wpływu na zdrowie i życie zwierząt. Hodowcy nie mogą doprowadzić do nadmiernej obsady w gospodarstwie i muszą zapewnić zwierzętom odpowiednie warunki do życia. Chodzi tutaj m.in. o dostęp do wolnego wybiegu i pastwisk, higieniczny stan pomieszczeń dla zwierząt oraz odpowiednią powierzchnię wypasu. W produkcji ekologicznej zakazane jest stosowanie hormonów, antybiotyków oraz innych środków, które zwiększają wydajność hodowli. W razie zachorowania zwierzęta powinny być leczone środkami naturalnymi (antybiotyki podaje się tylko w niezbędnych przypadkach), pod kontrolą lekarza weterynarii oraz jednostki certyfikującej.
Produkcja korzystna dla rozwoju wsi
Produkcja ekologicznych warzyw, owoców, zbóż i produktów odzwierzęcych może przyczynić się do rozwoju wsi. W jaki sposób? Otóż EKO gospodarstwo zapewnia mieszkańcom wsi miejsca pracy, natomiast jego właściciel może rozwijać swoją działalność dzięki rządowym i unijnym dopłatom do rolnictwa ekologicznego. Tym samym produkcja żywności ekologicznej może zapobiec nadmiernej migracji mieszkańców wsi do miast. Dodatkowo gospodarstwa ekologiczne mogą przyciągać turystów zainteresowanych zdrową żywnością, co może przyczynić się do spopularyzowania miejscowości.
Żywność ekologiczna ma pewne słabe strony. Dlaczego nie wszyscy klienci sklepów sięgną po produkty oznaczone unijnym logo zielonego liścia?
Wady żywności ekologicznej
Wyższe ceny w porównaniu do zwykłej żywności
Ceny produktów ekologicznych są wyraźnie wyższe niż ceny żywności produkowanej w sposób konwencjonalnych. Za ekologiczny odpowiednik trzeba zapłacić co najmniej 30-50% więcej, choć zdarzają się produkty, które są droższe nawet o 200-300%. Wysokie ceny żywności ekologicznej wynikają przede wszystkim z bardziej wymagającej produkcji i jednocześnie mniejszej wydajności plonów. Ponadto wyższa cena produktów EKO jest wprost proporcjonalna do jakości – płacąc więcej, konsument otrzymuje więcej walorów smakowych i bardziej wartościowy skład.
Problemy z dostępnością
Produkty EKO można rozpoznać po zielonym logo Euroliścia. Gdzie je znaleźć? Żywność ekologiczną można kupić m.in. na bazarach, targach żywności i podczas lokalnych wydarzeń. W stałej sprzedaży produkty ekologiczne są dostępne w sklepach specjalistycznych oraz w zwykłych marketach na wydzielonych stoiskach. Mimo to żywność ekologiczna nadal jest słabiej dostępna niż zwykłe produkty. Niższa podaż ekoproduktów wynika m.in. z ograniczonej wydajności rolnictwa ekologicznego oraz mniejszego zainteresowania konsumentów ze względu na utrzymujące się wysokie ceny produktów.
Mniejsza trwałość (w przypadku niektórych produktów)
W produkcji żywności ekologicznej nie stosuje się sztucznych substancji konserwujących, przez co niektóre produkty (zwłaszcza mięso) są mniej trwałe niż ich konwencjonalne odpowiedniki. Z niektórych badań wynika, że produkty EKO są również nieco bardziej narażone na rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych oraz mykotoksyny, przez co mogą psuć się szybciej niż zwykłe produkty. Krótszy termin przydatności do spożycia może sprzyjać marnowaniu żywności, przy czym duże znaczenie ma tutaj świadomość konsumentów – takie produkty należy spożywać szybciej i przechowywać w odpowiednich warunkach.
Niedoskonały wygląd (w przypadku niektórych produktów)
W produkcji ekologicznej nie stosuje się sztucznych nawozów, pasz przemysłowych, technologii GMO, sztucznych substancji konserwujących, chemicznych środków ochrony roślin, sztucznych nawozów czy promieni jonizujących. Wszystko to sprawia, że takie produkty są zdrowsze, ale niekoniecznie wyglądają „jak z obrazka”. Ekologiczne owoce i warzywa nie są przenawożone, więc mogą być znacznie mniejsze niż produkty pochodzące z upraw masowych. Z kolei mięso może mieć bardziej żółty tłuszcz ze względu na karmienie zwierząt paszą bogatą w karetonoidy. Do sklepów z ekologiczną żywnością trafiają również produkty o zdeformowanym kształcie i z widocznymi defektami.
Bardziej wymagająca produkcja
Mianem żywności ekologicznej określa się płody rolne pochodzące z upraw ekologicznych oraz produkty przetworzone, które zawierają co najmniej 95% surowców ekologicznych. Żeby produkt mógł zostać uznany za ekologiczny, producent musi dostosować się do przepisów zawartych w Ustawie o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej z dnia 22 czerwca 2022 roku oraz unijnych aktach prawnych: rozporządzeniu Rady Europy nr 834/2007/WE z dnia 28 czerwca 2007 roku i rozporządzeniu Komisji Europejskiej nr 889/2008/WE z dnia 5 września 2008 roku.
A oto najważniejsze wyzwania, którym musi sprostać producent żywności ekologicznej (np. rolnik, hodowca zwierząt):
- stosowanie wyłącznie nawozów naturalnych i organicznych,
- dbanie o płodozmian oraz naturalne użyźnianie gleby,
- stosowanie wyłącznie ekologicznego materiału siewnego,
- niekorzystanie z chemicznych środków ochrony roślin,
- konieczność mechanicznego odchwaszczania,
- stosowanie wyłącznie naturalnych środków przeciwko chorobom i szkodnikom roślin,
- dbanie o dobrostan zwierząt hodowlanych,
- żywienie zwierząt wyłącznie paszami ekologicznymi,
- leczenie zwierząt metodami naturalnymi (za zgodą jednostki certyfikującej).
Wady i zalety żywności ekologicznej - podsumowanie
Żywność ekologiczna jest droższa niż konwencjonalna, jednak wyższą cenę rekompensują lepszy smak oraz zdrowszy, bardziej wartościowy skład. Osoby wyznające zasadę „jesteś tym, co jesz” doceniają produkty EKO szczególnie za brak sztucznych konserwantów, a także produkcję wolną od pestycydów, sztucznych nawozów czy innych szkodliwych środków (antybiotyków, hormonów). Po żywność ekologiczną mogą sięgać również te osoby, które zwracają uwagę na problem zanieczyszczenia środowiska czy złych warunków panujących w przemysłowych hodowlach zwierząt. Trzeba bowiem pamiętać, że z uwagi na surowe uregulowania prawne produkty eko powstają z poszanowaniem środowiska naturalnego oraz dbałością o dobrostan zwierząt.
Bibliografia / Netografia
- phie.pl, Gadomska J., Sadowski T., Buczkowska M., Ekologiczna żywność jako czynnik sprzyjający zdrowiu, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2014, 95(3), s.556-560, http://phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-3-556.pdf, Data odczytu: 2025.09.24
- agriculture.ec.europa.eu, Produkcja ekologiczna i produkty ekologiczne, Agriculture and rural development, https://agriculture.ec.europa.eu/farming/organic-farming/organic-production-and-products_pl, Data odczytu: 2025.09.24
- iung.pl, Staniak S., Charakterystyka żywności produkowanej w warunkach rolnictwa ekologicznego, Polish Journal of Agronomy, 2014, nr 19, s.25-35, https://iung.pl/PJA/wydane/19/PJA19str25_35.pdf, Data odczytu: 2025.09.24
- kalendarzrolnikow.pl, Zasady rolnictwa ekologicznego w pigułce, https://www.kalendarzrolnikow.pl/2677/zasady-rolnictwa-ekologicznego-w-pigulce, Data publikacji: 2018.05.25, Data odczytu: 2025.09.24