Oddawanie krwi - zalety i wady
Oddawanie krwi ma wiele zalet. Donator może liczyć na wiele przywilejów, choć największe znaczenie ma fakt, że można w ten sposób uratować komuś życie.
Zalety oddawania krwi
Ratowanie życia
To niewątpliwie największa korzyść z oddawania krwi. Dzięki zgromadzonym zapasom szpitale mogą przeprowadzać transfuzje krwi podczas planowanych operacji. Donatorzy ratują życie również osobom, które straciły dużo krwi wskutek ciężkiego wypadku, przestępstwa lub powikłań w szpitalu (np. podczas porodu).
Dobre samopoczucie psychiczne
W badaniu ankietowym przeprowadzonym w grupie 2387 honorowych dawców krwi (lipiec-wrzesień 2021, Polska) wykazano, że większość donatorów uznaje dobre samopoczucie za największą korzyść z oddawania krwi. Aż 82,4 % badanych stwierdziło, że najważniejsza dla nich jest satysfakcja wynikająca z niesienia pomocy drugiemu człowiekowi w stanie zagrożenia życia. Ponadto oddawanie krwi traktowane jest jako czyn szlachetny i godny szacunku, co może przekładać się na dobrą opinię donatora w lokalnej społeczności.
Bezbolesne i bezpieczne
Ukłucie podczas oddawania krwi jest mało odczuwalne, ponieważ igły przeznaczone do tego celu są odpowiednio naostrzone i wyprofilowane. Ponadto osoba pobierająca krew używa wyłącznie sterylnych igieł jednorazowych, więc nie trzeba obawiać się zakażenia. Jeśli zaś chodzi o skutki uboczne, z analizy danych zebranych przez Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa na przestrzeni lat 2005-2013 wynika, że występują one bardzo rzadko (zaledwie 0,66% donacji). W zdecydowanej większości są to objawy natychmiastowej reakcji wazowagalnej, która polega na nagłym spadku ciśnienia krwi – skutkiem tego mogą być zawroty głowy i omdlenia. Poważniejsze skutki uboczne, takie jak uszkodzenie naczynia krwionośnego czy nerwu oraz inne objawy wymagające podjęcia leczenia, zdarzają się bardzo rzadko.
Wolne od pracy
W związku z epidemią COVID-19 wprowadzono przepis, dzięki któremu krwiodawca mógł otrzymać 2 dni zwolnienia z pracy lub czynności służbowych, które obejmowały dzień donacji oraz dzień następny, a także zwolnienie na czas badań lekarskich kwalifikujących do pobrania krwi. Tymczasem 9 marca 2023 uchwalono Ustawę o Krajowej Sieci Onkologicznej, dzięki której przepis o 2 dniach wolnego ma obowiązywać już na stałe. Tak więc krwiodawca otrzymuje zwolnienie z pracy z zachowaniem prawa do pełnego wynagrodzenia, przy czym pracownik musi powiadomić pracodawcę o planowanej nieobecności oraz okazać zaświadczenie wydane przez punkt poboru.
Ulga podatkowa
Bezpłatne oddanie krwi pełnej lub jej składników uprawnia do skorzystania z ulgi podatkowej. Krwiodawca może tym sposobem pomniejszyć swój dochód o kwotę darowizny, którą oblicza się mnożąc ilość oddanej krwi (lub jej składników) przez ekwiwalent pieniężny w obowiązującej wysokości (130 zł).
Inne przywileje dla dawców krwi
Choć słodycze nie powinny być główną motywacją, po oddaniu krwi donator otrzymuje słodki upominek w postaci czekolad, batonów i soków – łączna wartość kaloryczna posiłku powinna wynosić 4500 kcal. Poza tym osoby oddające krew mogą otrzymać zwrot kosztów dojazdu do najbliższego punktu poboru. Jednak to nie wszystko. Donatorzy, które regularnie oddają krew, mogą liczyć na następujące przywileje:
- otrzymanie karty identyfikacyjnej z oznaczeniem grupy krwi (tzw. KrewKarta) bezpłatnie lub za niewielką opłatą;
- ulgi na przejazdy komunikacją zbiorową;
- zniżki na leki;
- zniżki w obiektach (sklepach, lokalach usługowych, obiektach noclegowych), które przyłączyły się do akcji Dawcom w Darze;
- odznaczenia i ordery, m.in. Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu;
- pierwszeństwo w przychodniach i aptekach.
Dodatkowo w szczególnych przypadkach krwiodawca może uzyskać rekompensatę pieniężną w wysokości do 1000 zł. Dotyczy to osób z rzadką grupą krwi oraz tych, które ze względu na donację musiały poddać się specjalnemu zabiegowi.
Nieodpłatne badania krwi
Dzięki oddawaniu krwi można bezpłatnie otrzymać wyniki takich badań jak: oznaczenie grupy krwi, pełna morfologia, aktywność aminotransferazy alaninowej (ALAT), znaczniki chorób wirusowych (zapalenie wątroby, HIV, kiła). Wyniki można odebrać w tym samym dniu, za wyjątkiem badań wirusologicznych – na te trzeba poczekać przynajmniej kilka dni. Po wyniki badań nie trzeba zgłaszać się osobiście, stacja krwiodawstwa może przesłać je pocztą.
Oddawanie krwi ma swoje wady. Należy jednak oddzielić rzeczywiste przeszkody od krążących od wielu lat mitów, które mówią m.in. o możliwości zakażenia przez nakłucie igłą czy uzależnieniu się od donacji.
Wady oddawania krwi
Osłabienie w dniu donacji
Podczas jednorazowej donacji oddaje się 450 ml krwi pełnej, co stanowi ok. 10% całej krwi krążącej w ludzkim organizmie. Wprawdzie układ krążenia od razu zaczyna nadrabiać te braki (pełna regeneracja ilości krwi zajmuje zazwyczaj 48 godzin), jednak w dniu donacji mogą wystąpić osłabienie i zawroty głowy. U niektórych osób może dojść do krótkotrwałego omdlenia, dlatego odradza się prowadzenie samochodu, powrót do pracy czy uprawianie sportu w tym dniu. Ponadto osoby palące nie powinny sięgać po papierosy krótko po oddaniu krwi. Zaleca się natomiast odpoczynek, spożycie posiłku regeneracyjnego oraz unikanie nagłych zmian pozycji.
Trudności z dostępem do punktu pobrań
Żeby oddać krew, trzeba zgłosić się do placówki Publicznej Służby Krwi. Może to być:
- Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa;
- Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa;
- Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa MSWiA;
- oddział terenowy lub punkt poboru ww. instytucji.
Punkty poboru zlokalizowane są w miastach i zdarza się, że działają tylko w określone dni (np. pierwszą środę miesiąca), dlatego mieszkańcy małych miejscowości mogą mieć utrudniony dostęp do donacji. Właśnie w tym celu organizowane są akcje wyjazdowe, w ramach których można oddać krew w krwiobusie oraz w punktach stałych.
Procedury wstępne
Niektórych ludzi mogą odstraszać też procedury niezbędne przed oddaniem krwi. Otóż donator musi udać się do rejestracji z dokumentem tożsamości zawierającym zdjęcie i numer PESEL. Podczas rejestracji należy podać również dane teleadresowe, dzięki którym punkt poboru w razie potrzeby będzie mógł skontaktować się z krwiodawcą. Przed pobraniem krwi trzeba również wypełnić ankietę dotyczącą stanu zdrowia oraz poddać się niezbędnym badaniom kwalifikacyjnym (oznaczenie hemoglobiny, pobranie próbek, wywiad lekarski).
Liczne przeciwwskazania
Największą wadą oddawania krwi jest fakt, że nie każdy może pomóc w ten sposób. Żeby zostać donatorem, trzeba spełnić kilka warunków:
- wiek od 18. do 65. roku życia;
- waga co najmniej 50 kg;
- powstrzymanie się od akupunktury, tatuażu i przekłuwania ciała przez ostatnie 6 miesięcy;
- brak zabiegów operacyjnych i diagnostycznych przez ostatnie 6 miesięcy;
- brak leczenia z użyciem krwi przez ostatnie 6 miesięcy;
- brak innych przeciwwskazań zdrowotnych.
Lista przeciwwskazań nie jest krótka i obejmuje zarówno te przypadki, które dyskwalifikują donatora tymczasowo, jak i te, które na zawsze wykluczają możliwość oddania krwi. Warto bowiem pamiętać, że w niektórych stanach oddawanie krwi jest niewskazane dla donatora lub niebezpieczne dla potencjalnego biorcy. Pełną listę kryteriów dyskwalifikujących można znaleźć na stronie Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.
Plusy i minusy oddawania krwi - podsumowanie
Oddawanie krwi to szlachetny i bardzo potrzebny gest, dzięki któremu można pomóc osobom znajdującym się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia. Choć główną motywacją donatorów jest satysfakcja z dokonania dobrego uczynku, to warto wziąć pod uwagę liczne przywileje dla dawców krwi. Niestety z uwagi na wiele przeciwwskazań oddawanie krwi jest niedostępne dla wielu osób, np. cierpiących na przewlekłe lub zakaźne choroby.
Bibliografia / Netografia
- Rynekzdrowia.pl, Dwa dni wolnego, rekompensata do 1 tys. zł i zwrot za przejazd. Nowe prawo dla dawców krwi. Rynek Zdrowia, 20.03.2023, https://www.rynekzdrowia.pl/Prawo/Dwa-dni-wolnego-rekompensata-do-1-tys-zl-i-zwrot-za-przejazd-Nowe-prawo-dla-dawcow-krwi,243665,2.html, dostęp: 25.03.2023.
- Krwiodawcy.org, https://krwiodawcy.org, dostęp: 15.03.2023
- Rosiek A., Pogłód R., Niepożądane reakcje u krwiodawców oddających krew i jej składniki metodą manualną i automatyczną, Journal of Transfusion Medicine, 7 (3), 2014, https://journals.viamedica.pl/journal_of_transfusion_medicine/article/view/39965, dostęp: 15.03.2023
- Krew.gda.pl, Zostań honorowym krwiodawcą. Dlaczego warto zostać krwiodawcą i jak rozpocząć oddawanie krwi?, Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Gdańsku, https://krew.gda.pl/kto-moze-zostac-dawca,127,pl.html, dostęp: 15.03.2023