Szkoła waldorfska - zalety i wady
Szkoła waldorfska ma swoje zalety, dzięki czemu może być dobrą alternatywą dla rodziców rozczarowanych tradycyjnym systemem edukacji.
Zalety szkoły waldorfskiej
Podejście holistyczne
Według koncepcji steinerowskiej wszystkie przedmioty są tak samo ważne, ponieważ wszystkie wspierają rozwój człowieka. Nie ma tutaj priorytetu nauki języka ojczystego, matematyki, fizyki czy chemii – równie duże znaczenie mają rytmika, taniec, plastyka, muzyka czy gimnastyka. Dużą wagę przykłada się do prac manualnych, rękodzieła czy ogrodnictwa. Tym sposobem dziecko nabywa praktycznych umiejętności i rozwija się na różnych płaszczyznach, a jednocześnie może dać upust swojej kreatywności.
Zindywidualizowanie nauki
W systemie waldorfskim nie ma jednego programu nauczania, dzięki czemu szkoła może zaproponować uczniom zindywidualizowaną formę kształcenia. Nauczyciel dobiera zadania dla całej klasy, biorąc pod uwagę potencjał każdego ucznia z osobna. Może również dzielić uczniów na grupy zgodnie z możliwościami każdego z jej członków. Dzięki temu dzieci mogą rozwijać swoje zainteresowania i uczyć się w swoim tempie, a jednocześnie mogą współpracować (nie rywalizować) ze sobą nawzajem.
Pozytywna atmosfera
Uczniowie szkół waldorfskich znacznie chętniej uczęszczają na zajęcia niż ich rówieśnicy ze szkół tradycyjnych. Łatwo to zrozumieć zważywszy na fakt, że w szkole steinerowskiej nie ma sprawdzianów, ocen, surowych nauczycieli. W placówce panuje atmosfera dobrej zabawy, podsycana na różnorodnych zajęciach artystycznych. Dzieci bawią się, tańczą, śpiewają, malują, lepią w glinie, grają na instrumentach, pracują w ogrodzie – jednym słowem robią wszystko to, co sprawia radość i wyzwala nagromadzoną energię. Zgodnie z założeniami Steinera w pierwszych klasach szkoła bardziej przypomina ciepły dom rodzinny niż placówkę edukacyjną.
Ciekawe i różnorodne zajęcia
W szkole waldorfskiej dzieci mogą korzystać z rozbudowanej oferty dydaktycznej. Od początku formalnej nauki dzieci mają kontakt z dwoma językami obcymi, natomiast na lekcjach z języka ojczystego mogą zapoznać się z różnymi dialektami i gwarą. Z kolei zajęcia praktyczne obejmują m.in. stolarstwo, lepienie w glinie, szydełkowanie, gotowanie, szycie, prace leśne i ogrodnicze, a nawet jubilerstwo czy kowalstwo. Uczniowie starszych klas mogą także brać udział w praktykach zorganizowanych w zakładach pracy, szpitalach czy szkołach. Dzięki tak różnorodnej ofercie nauka w szkole waldorfskiej rozbudza w dziecku ciekawość świata i przygotowuje je do pracy zawodowej.
Zachęcanie do kreatywności i otwartego myślenia
Pierwsze lata w szkole waldorfskiej upływają na zajęciach artystycznych, które mają na celu wyzwolić w dziecku wyobraźnię, ciekawość, emocje i uczucia. Szczególną rolę odgrywa tutaj eurytmia, czyli opracowana przez Steinera sztuka wyrażania poprzez ruch ciała i gesty. Kolejnym ważnym elementem zajęć są recytacje, baśnie i legendy opowiadane przez nauczyciela. Ponadto dzieci uczestniczą w licznych zajęciach plastycznych i muzycznych, przygotowują też przedstawienia teatralne. Według Steinera artystyczne podejście korzystnie wpływa na świadomość, motywację do nauki, a także przyswajanie wiedzy i nowych umiejętności.
Ścisła współpraca nauczycieli i rodziców
Charakterystyczne dla szkół waldorfskich jest to, że nauczyciele pozostają w ciągłym kontakcie z rodzicami. Okazją do spotkań są wizyty domowe, zebrania rodzicielskie w gronie klasy i całej szkoły, kursy dla rodziców, a także dyskusje organizowane przez radę rodzicielską czy Związek Szkół i Przedszkoli Waldorfskich. Dzięki temu rodzice mogą zaangażować się w edukację dziecka oraz na bieżąco monitorować jego postępy w nauce i rozwoju.
Szkoła waldorfska ma swoje minusy. Dlaczego niektórzy krytykują podejście austriackiego filozofia?
Wady szkoły waldorfskiej
Brak dyscypliny
W szkołach waldorfskich (zwanych także „wolnymi szkołami”) nie ma standardowego programu nauczania i sztywnych reguł. Dzieci uczą się w swoim tempie, a nauczyciel przyjmuje postawę wspierającą (nie karci, ani nie karze). Młodsze dzieci więcej się bawią niż uczą, a uczniowie nie korzystają z podręczników – zamiast tego sami tworzą tzw. zeszyty przedmiotowe. Niemniej nie można powiedzieć, że w szkołach waldorfskich panuje całkowity brak dyscypliny, ponieważ nauczyciele tworzą z dziećmi relację opartą na autorytecie, a ponadto uczą je stawiania i respektowania swoich granic.
Brak ocen
W podstawówce waldorfskiej zamiast ocen nauczyciele przygotowują indywidualne świadectwa opisowe, dzięki którym rodzice mogą sami ocenić postępy dziecka w nauce i rozwoju. Przeciwnicy edukacji steinerowskiej uważają, że brak ocen utrudni dziecku kontynuowanie nauki w zwykłej szkole. Niemniej szkoły waldorfskie w Polsce są pod nadzorem kuratorium oświaty dla danego województwa. W związku z tym szkoły respektują przepisy prawa oświatowego oraz uwzględniają wytyczne Ministerstwa Edukacji Narodowej m.in. w zakresie podstawy programowej oraz zasad promowania i klasyfikowania uczniów w razie ukończenia szkoły bądź przeniesienia do innej placówki.
Podział nauki na cykle
Zajęcia w szkole waldorfskiej wyglądają zupełnie inaczej niż zajęcia realizowane zgodnie z podstawą programową dla szkół tradycyjnych. Przy czym nie chodzi tutaj o treść, a sposób jej przekazywania. Nauka w szkole waldorfskiej ma charakter cykliczny. Nauka przedmiotów podstawowych odbywa się w trwających od 1,5 do 2 godzin blokach tematycznych przez okres 3-4 tygodni. Po tym czasie następuje dłuższa przerwa, a do danego zagadnienia wraca się dopiero po kilku miesiącach. Przeciwnicy edukacji waldorfskiej uważają, że taki cykl nauki nie pozwala na dobre opanowanie i przyswojenie materiału.
Opóźnienie w nauce
System waldorfski dzieli rozwój dziecka na trzy siedmioletnie etapy:
- pierwszy trwa do 7 roku życia,
- drugi do 14 roku życia,
- a trzeci do 21 roku życia.
W pierwszym etapie edukacji szkoła zachęca dziecko głównie do zabawy i zajęć artystycznych, ponieważ według Steinera zbyt wczesny kontakt dziecka z nauką ma negatywny wpływ na jego rozwój fizyczny. Przez pierwsze sześć lat dzieci uczy jeden nauczyciel (za wyjątkiem języków obcych czy zajęć artystycznych), natomiast dopiero później wprowadza się nauczycieli wyspecjalizowanych w konkretnej dziedzinie. W rezultacie podstawowe przedmioty wprowadzane są stopniowo, a nauki ścisłe pojawiają się później niż w tradycyjnych placówkach.
Oderwanie od realiów „prawdziwego życia”
Mniejsza dyscyplina, brak ocen i sprawdzianów, skupienie na rozwijaniu wyobraźni zamiast na nauce konkretnych przedmiotów – wszystko to sprawia, że dziecko uczęszczające do szkoły waldorfskiej ma zupełnie inne doświadczenia niż jego rówieśnicy ze szkół tradycyjnych. Przeciwnicy tej formy edukacji uważają, że taki system zapewnia dziecku zbyt bezstresowe warunki. W rezultacie dziecko może nie poradzić sobie z trudnościami na dalszym etapie edukacji lub w pracy.
Wysokie koszty
Steiner założył szkołę dla ubogich dzieci z rodzin robotniczych. Tymczasem w Polsce szkoły waldorfskie funkcjonują jako placówki niepubliczne, w związku z czym rodzice pokrywają koszty nauki dziecka. Każda placówka ma własny cennik, jednak należy liczyć się w wydatkiem ok. 1500 zł za zapisanie dziecka oraz comiesięczne czesne w wysokości 1200-1500 zł. Rodzice ponoszą również koszty dodatkowe, np. opłatę rekrutacyjną, koszt obiadów, ubezpieczenie czy za korzystanie ze świetlicy. Niektóre placówki waldorfskie deklarują jednak, że każdy przypadek traktują indywidualnie i przyjmują dzieci bez względu na sytuację materialną.
Powiązanie z ezoteryką
Steiner opierał swoją metodę nauczania na antropozofii. Jest to filozofia wymyślona przez samego Steinera, która skupia się na rozwijaniu sfery duchowej człowieka poprzez różnorodne praktyki. Stąd też w szkołach waldorfskich duże znacznie mają baśnie, święta, symbole, sztuki plastyczne, muzyka oraz zajęcia ruchowe (zwłaszcza eurytmia). Według środowisk katolickich praktyki te mają na celu zindoktrynowanie młodego człowieka i przekazanie mu niechrześcijańskiego światopoglądu. Przeciwnicy zarzucają szkołom waldorfskim promowanie okultyzmu, a nawet sekciarstwo.
Plusy i minusy szkoły waldorfskiej - podsumowanie
Szkoła waldorfska to alternatywny sposób kształcenia, który kładzie nacisk na holistyczną dydaktykę, kreatywność, naukę praktycznych umiejętności oraz świadomość duchowo-emocjonalną. Metoda ta może budzić zainteresowanie wśród rodziców, którzy chcą wychować dziecko świadome swojej autonomii i wyjątkowości. Niemniej steinerowski pomysł na edukację często spotyka się z niezrozumieniem wśród osób przyzwyczajonych do szkolnej dyscypliny oraz tradycyjnego realizowania podstawy programowej.
Bibliografia / Netografia
- Głażewski M., Edukacja wieloraka w szkole Steinerowskiej, „Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna”, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków, 2013, nr 2, s.21-45.
- Stach-Hejosz M., Wolna szkoła waldorfska: wokół różnic światopoglądowych o dydaktyczno-metodycznych, „Forum Teologiczne”, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2013, nr 14, s.167-181.
