Spółka jawna - zalety i wady
Spółka jawna ma wiele plusów, dzięki czemu w wielu przypadkach jest korzystniejszym rozwiązaniem niż np. spółka cywilna. Z jakich powodów warto prowadzić działalność w tej formie?
Zalety spółki jawnej
Zdolność prawna
Spółka jawna nie jest osobą prawną, ale jednocześnie ma zdolność (podmiotowość) prawną. Tym sposobem to spółka (a nie wspólnicy) jest stroną w różnego rodzaju czynnościach prawnych. Przykładowo w imieniu spółki można kupić nieruchomość, podpisywać umowy z kontrahentami, zatrudniać pracowników. W tej sytuacji w razie wystąpienia zadłużenia wierzyciele muszą najpierw próbować wyegzekwować należność z majątku spółki – jeżeli nie będzie to możliwe, wówczas mogą żądać zapłaty od wspólników.
Dość łatwe założenie
Założenie spółki jawnej nie jest tak skomplikowane jak w przypadku spółek kapitałowych. Przede wszystkim wspólnicy mogą zawrzeć pisemną umowę samodzielnie, bez udziału notariusza (o ile nie ma wkładu w postaci nieruchomości). Wspólnicy mogą również skorzystać z gotowych wzorców dostępnych na portalu internetowym eKRS (system S24). Po sporządzeniu umowy trzeba złożyć wniosek o rejestrację spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym. Od lipca 2021 roku można to zrobić tylko w formie elektronicznej poprzez Portal Rejestrów Sądowych (umowa w formie papierowej) lub za pośrednictwem S24 (umowa zawarta w tym systemie). Na koniec trzeba uzupełnić dane, które zostaną przekazane do urzędu skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Głównego Urzędu Statystycznego.
Niskie koszty założenia
Rejestracja spółki nie wiąże się z dużymi wydatkami. Standardowo wspólnicy muszą uiścić opłatę sądową w wysokości 250 złotych oraz opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowym w kwocie 100 złotych. Jeżeli wniosek składa pełnomocnik, wówczas trzeba dodatkowo zapłacić opłatę skarbową w wysokości 17 złotych. Natomiast jeżeli umowa została sporządzona u notariusza, opłata sądowa wyniesie 500 złotych – w tym przypadku koszty wzrosną, ponieważ trzeba zapłacić taksę notarialną.
Brak wymaganego wkładu finansowego
Zgodnie z przepisami każdy wspólnik musi wprowadzić do spółki swój wkład, który trzeba określić w umowie. Mogą to być nieruchomości, samochody lub inne przedmioty, konkretna kwota pieniędzy (szczególnie w przypadku spółek zawieranych przez internet). Jednak ustawodawca dopuszcza również możliwość wniesienia wkładu niematerialnego. W tej sytuacji wspólnik może na przykład wykorzystać własne umiejętności i zrobić remont w siedzibie firmy albo udostępnić spółce własną bazę klientów. Oznacza to, że spółka na nie musi mieć minimalnego kapitału zakładowego, więc wspólnicy mogą rozpocząć działalność nawet z zerowym stanem konta.
Równe prawa wspólników
Na mocy art. 51 Kodeksu spółek handlowych każdy wspólnik ma równe prawo do udziału w zyskach przedsiębiorstwa. Nie ma tutaj znaczenia wysokość czy rodzaj wkładu. Teoretycznie osoba, która wpłaciła symboliczną złotówkę, może więc czerpać z działalności firmy takie same korzyści majątkowe jak wspólnik, który wprowadził do spółki nieruchomość czy pojazdy. Jednak w praktyce w umowie spółki wspólnicy zwykle określają udział w zyskach proporcjonalnie do wniesionego wkładu. W umowie należy określić również udział wspólników w stratach firmy. Jeżeli takiego zapisu nie będzie, wówczas udział w stratach jest taki sam jak udział w zyskach. Co ciekawe, umowa może zwalniać wspólnika z udziału w stratach, jednak nie może zwalniać z udziału w zyskach.
Ograniczona biurokracja
W porównaniu do spółek kapitałowych spółka jawna obarczona jest znacznie mniejszą biurokracją, przez co doskonale nadaje się do prowadzenia niewielkich biznesów (choć można w tej formie prowadzić w zasadzie każdy rodzaj działalności). Duże ułatwienie stanowi chociażby fakt, że w spółce jawnej nie ma obowiązku prowadzenia pełnej księgowości – chyba że przychody netto firmy przekroczą 2 miliony euro albo wspólnikiem jest osoba prawna. Co więcej, spółka jawna uważana jest za najmniej skomplikowaną od innych spółek handlowych osobowych, tj. komandytowej, partnerskiej i komandytowo-akcyjnej.
Jednokrotny podatek (w niektórych przypadkach)
Spółka jawna jest płatnikiem podatku VAT, ale zazwyczaj nie musi płacić podatku dochodowego CIT (o ile nie spełni warunków określonych w ustawie z dnia 28 listopada 2020 roku*). Oznacza to, że obowiązkiem podatkowym objęci są tylko wspólnicy – osoby fizyczne płacą więc podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), zaś osoby prawne obowiązuje podatek dochodowy od osób prawnych (CIT). Dochody osiągnięte dzięki działalności spółki są traktowane jako dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym każdy wspólnik wykazuje dochody proporcjonalnie do udziału w zyskach.
*Spółka jawna będzie płacić podatek dochodowy CIT po spełnieniu wszystkich trzech warunków:
- siedziba spółki lub zarządu znajduje się na terenie Polski;
- wspólnikami spółki są nie tylko osoby fizyczne;
- spółka nie spełniła obowiązku informacyjnego.
Prosta procedura zakończenia
Wspólnicy spółek osobowych (w tym jawnej) nie muszą przeprowadzać skomplikowanej procedury postępowania likwidacyjnego. Jest to o tyle istotne, że taki proces może trwać bardzo długo (nawet ponad rok) i wiąże się z kosztami ze względu na konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych i sprawozdań finansowych. Zamiast postępowania likwidacyjnego spółkę jawną można rozwiązać na przykład poprzez sprzedaż majątku i spłacenie zobowiązań. Innym prostym sposobem na zakończenie działalności spółki jest przejęcie całego majątku przez jednego ze wspólników.
Spółka jawna ma swoje minusy, które warto przeanalizować przed podpisaniem umowy. O czym muszą wiedzieć osoby, które chcą prowadzić działalność w tej postaci?
Wady spółki jawnej
Nieograniczona odpowiedzialność wspólników
Niestety prowadzenie spółki jawnej niesie za sobą duże ryzyko. Dlaczego? Otóż wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki w sposób subsydiarny, ale jednocześnie nieograniczony i solidarny. Jeżeli zatem majątek spółki nie wystarczy na pokrycie zobowiązań, wówczas wierzyciele mają prawo żądać zapłaty należności od wspólników (jednego, kilku lub wszystkich). Wówczas wspólnicy muszą sięgnąć do swojego majątku osobistego, więc zagrożone są tutaj na przykład nieruchomości otrzymane w spadku. Zobowiązania trzeba spłacać solidarnie, więc wspólnik, który spłaci wierzyciela w pojedynkę, ma prawo dochodzenia roszczeń wobec pozostałych wspólników (jest to tzw. roszczenie regresowe).
Rozpoczęcie działalności dopiero po wpisaniu do rejestru
W odróżnieniu od spółek kapitałowych (np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością), spółka jawna powstaje dopiero do wpisaniu podmiotu do Krajowego Rejestru Sądowego, nie zaś z chwilą zawarcia umowy. Teoretycznie sąd rejestrowy powinien rozpatrzyć wniosek w ciągu 7 dni – do tego czasu spółka nie może występować jako podmiot, np. w umowach kupna sprzedaży. Co ciekawe, już z chwilą podpisania umowy (a jeszcze przed wpisaniem do rejestru) wspólnicy zaczynają odpowiadać swoim majątkiem za zobowiązania spółki.
Obowiązek ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego
Z chwilą powstania spółka zostaje automatycznie zarejestrowana jako płatnik składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Wszyscy wspólnicy (osoby fizyczne) podlegają przy tym ubezpieczeniu zdrowotnemu i ubezpieczeniom społecznym w takim samym stopniu jak osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. Oznacza to, że wspólnicy muszą płacić składki za siebie i złożyć stosowne deklaracje do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZFA, ZUA, ZZA). Obowiązkowe ubezpieczenie zwiększa koszty stałe działalności, zwłaszcza że wspólnicy spółek muszą opłacać składki w pełnej wysokości (nie mogą np. skorzystać z ulgi Mały ZUS).
Dodatkowe koszty w niektórych przypadkach
Umowa spółki jawnej musi mieć formę pisemną (pod rygorem nieważności), jednak co do zasady nie trzeba zawierać jej przed notariuszem. Należy jednak pamiętać, że w razie wprowadzenia do spółki wkładu rzeczowego i/lub pieniężnego, wspólnicy muszą zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 0,5% od wartości wniesionego majątku. Dodatkowo jeżeli wspólnicy wnoszą do spółki majątek w postaci nieruchomości, wówczas umowa musi mieć postać aktu notarialnego. W tej sytuacji trzeba pokryć koszty związane z wynagrodzeniem notariusza i podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Duże ryzyko rozwiązania spółki
Spółka jawna może zakończyć swoją działalność wbrew oczekiwaniom wspólników. Wystarczy, że dojdzie do konfliktu pomiędzy wspólnikami lub jeden ze wspólników przestanie dążyć do wspólnego prowadzenia działalności (złoży wypowiedzenie umowy spółki). Rozwiązanie spółki może również nastąpić wskutek innych przyczyn, np. śmierci wspólnika, ogłoszenia upadłości przez wspólnika, wyroku sądowego (np. po wytoczeniu powództwa przez wspólnika). Czasami wspólnicy decydują o kontynuowaniu działalności po odejściu wspólnika, co wiąże się z koniecznością zwrotu udziałów oraz dopełnieniem formalności w sądzie rejestrowym i ewentualnie urzędzie skarbowym.
Plusy i minusy spółki jawnej - podsumowanie
Spółka jawna to dobre rozwiązanie dla osób, które chcą prowadzić działalność ze wspólnikiem lub wspólnikami, a jednocześnie uniknąć przy tym nadmiernej formalizacji i skomplikowanej księgowości. Jedną z wielu zalet tego rodzaju działalności jest brak minimalnego kapitału początkowego, dzięki czemu wspólnicy mogą wystartować z przysłowiową złotówką w kieszeni. Spółka jawna sprawdzi się szczególnie w przypadku biznesu obarczonego niskim ryzykiem, ponieważ wspólnicy odpowiadają za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem.
Bibliografia / Netografia
- Dereń A.M., Prawo gospodarcze – wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nysie, Nysa, 2005
- zimmerman.com.pl, Medyński M., Forysiak K., Spółka jawna – jak ją założyć i rozwiązać problemy, Firma i Prawo (GazetaPrawna.pl), nr 191, https://www.zimmerman.com.pl/DGP_2017_10_03_dodatek_specjalny.pdf, Data publikacji: 2017.10.03, Data odczytu: 2023.04.19
- poradnikprzedsiebiorcy.pl, Rodzeń R., Spółka jawna – poznaj jej wady i zalety!, https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-spolka-jawna-poznaj-jej-wady-i-zalety, Data publikacji: 2022.11.07, Data odczytu: 2023.04.18
- biznes.gov.pl, Spółka jawna – podstawowe informacje, https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00161, Data odczytu: 2023.04.19