Wspieranie indywidualnego rozwoju dziecka

Fundamentalnym założeniem pedagogiki montessoriańskiej jest konieczność zapewnienia dziecku warunków do indywidualnego rozwoju. Chodzi o to, aby dziecko uczyło się zgodnie z własnymi predyspozycjami – nie zaś w tempie narzuconym przez rówieśników. Jest to możliwe dzięki nauczycielom, którzy znają swoich wychowanków i potrafią dobrać zadania odpowiednio do możliwości każdego z nich. Indywidualnemu rozwojowi sprzyja również specyfika pracy według Montessori, w której dziecko samo decyduje, czy i jak chce pracować w danym dniu. Dziecko może więc powtarzać daną czynność dowolną ilość razy, aż bez pomocy uzna, że wykonało zadanie prawidłowo.

Zachęcanie dziecka do samodzielności

Nauczyciel montessoriański jest dostępny dla uczniów, a jednocześnie pozwala im na dużą niezależność podczas zajęć. W jaki sposób? Otóż nauczyciel najpierw prowadzi lekcję, a następnie pozwala dzieciom na samodzielną pracę. Nauczyciel nie pomaga dzieciom, jeśli tego nie potrzebują, nie ocenia, ani nie narzuca konkretnych wymagań. Jednocześnie przez cały czas kontroluje, czy dzieci nie przeszkadzają sobie nawzajem i zachowują porządek w klasie. Taki sposób nauczania sprawia, że dzieci szybciej stają się samodzielne, a także zyskują większość świadomość własnych możliwości i ograniczeń.

Rozwój poprzez aktywność

Jedną z głównych zasad szkoły Montessori jest upodmiotowienie dziecka. To właśnie ono jest najważniejsze, a nie oczekiwania dorosłych względem dziecka. Dlatego najważniejszym zadaniem placówki jest stworzenie dziecku sprzyjających warunków do samorozwoju, m.in. poprzez wspieranie jego zainteresowań i aktywności. Służą temu liczne pomoce dydaktyczne i odpowiednio dobrane ćwiczenia, które wyzwalają kreatywność dziecka i zachęcają je do działania. Zamiast tradycyjnego wykładu dzieci uczą się empirycznie poprzez doświadczenia, zadawanie pytań czy własne obserwacje.

Tworzenie wspierającej grupy społecznej

Klasa montessoriańska to specyficzne środowisko, naśladujące życie poza murami szkoły (stąd obecność prawdziwych rzeczy, a nie zabawek). W odróżnieniu od tradycyjnej szkoły do jednej klasy uczęszczają dzieci z kilku roczników – a więc starsze i młodsze dzieci mogą uczyć się od siebie, wspierać się i wzajemnie inspirować. W trakcie zajęć dzieci nie siedzą sztywno w ławkach, ale mogą spacerować po klasie i rozmawiać. Jedno dziecko może obserwować inne podczas pracy czy zabawy, ale nie może mu przeszkadzać. Wszystkie pomoce dydaktyczne są tylko w jednym egzemplarzu, a więc dzieci (pod okiem nauczyciela) muszą się nauczyć wzajemnego szacunku i respektowania granic innych. W rezultacie szkoła Montessori wspiera rozwój społeczny dziecka i wychowuje je na asertywnego człowieka.

Szybsze przyswajanie wiedzy i umiejętności

Dzieci przyzwyczajone do samodzielności i swobody mogą szybciej przyswajać wiedzę czy nabywać nowe umiejętności. Uczniowie nie czekają, aż nauczyciel wskaże im rozwiązanie zadania, ale sami usiłują sobie z nim poradzić. Jeżeli coś im nie wychodzi, stosują metodę prób i błędów, dopóki nie będą zadowoleni z efektu. Nie oczekują przy tym żadnej nagrody ani nie spodziewają się kary – dla ucznia montessoriańskiego sama nauka czegoś nowego jest wystarczającą motywacją. Niemniej lekcje są dopasowane do możliwości dzieci, dzięki czemu nauka nie powoduje frustracji i nie zniechęca.

Porządek i dyscyplina

Niektórzy twierdzą, że w szkole Montessori dzieci mają za dużo swobody, jednak prawda wygląda nieco inaczej. W placówkach panuje odpowiednia dyscyplina. Dzieci muszą odkładać pomoce dydaktyczne zawsze w to samo miejsce, nie mogą sobie przeszkadzać i muszą dbać o estetyczny wygląd swojego otoczenia. W utrzymaniu dyscypliny pomagają również lekcje ciszy, w czasie których dzieci wykonują krótkie zadania w milczeniu. Ważna jest również rola nauczyciela, który razem z dziećmi dba o porządek w klasie oraz przyjmuje postawę wspierającego mentora (a nie „kolegi”).