GMO - zalety i wady
GMO ma swoje zalety, czego dowodem jest wysoki udział procentowy (70-80%) produktów transgenicznej w ogółu żywności w Stanach Zjednoczonych.
Zalety GMO
Zwiększenie produkcji rolnej
Zwolennicy upraw transgenicznych zwracają uwagę na fakt, że GMO może zapobiec klęsce głodu na świecie. Problem nie jest błahy, ponieważ według prognoz Międzynarodowego Instytutu Badawczego Polityki Żywnościowej do 2050 roku liczba ludności na świecie wyniesie 9 miliardów i trzeba będzie wyprodukować o 70% więcej żywności niż obecnie. Tymczasem zwiększenie upraw to nadrzędny cel GMO – przykładowo w 2010 roku dzięki tej technologii udało się uzyskać o 31 milionów ton więcej kukurydzy i o 14 milionów ton więcej soi. Wzrost produkcji rolnej to korzyść dla całego świata (zwłaszcza dla krajów, gdzie panuje głód), a przy tym realne zwiększenie zysku dla rolników.
Ograniczenie kosztów produkcji rolnej
Uprawy transgeniczne mogą przynieść rolnikowi większy zysk, ponieważ rośliny są bardziej odporne, lepszej jakości i szybciej dojrzewają. Poza tym GMO usprawnia agrotechnikę – można zużywać mniej środków ochrony roślin i ograniczyć zabiegi z użyciem maszyn rolniczych. W rezultacie rolnicy zyskują więcej wolnego czasu i zużywają mniej paliwa, co przekłada się na większe oszczędności.
Zwiększenie odporności roślin
Modyfikacje genetyczne mają na celu wyeliminowanie typowych zagrożeń produkcji rolnej (szkodniki, choroby, chwasty) oraz wzbogacenie roślin o pożądane cechy – chodzi tutaj szczególnie o odporność na różnego rodzaju zagrożenia. Dzięki pracy genetyków można uniknąć strat związanych z działalnością szkodników oraz chorobami roślin wywołanymi przez drobnoustroje (bakterie, wirusy i grzyby). Uprawy GMO są również bardziej odporne na trudne warunki atmosferyczne (mróz, suszę), co w obliczu postępujących zmian klimatycznych nabiera coraz większego znaczenia.
Korzyści dla środowiska
Z jednej strony GMO może zaburzać równowagę ekosystemu, ale z drugiej strony nie sposób nie docenić korzystnego wpływu upraw transgenicznych na środowisko. Jak już zostało wspomniane, na takich farmach zużywa się znacznie mniej paliwa, co przekłada się na mniejszą emisję spalin do atmosfery. W uprawach GMO stosuje się mniejsze ilości pestycydów, a sposób wykonywania prac polowych (płytka orka) sprzyja magazynowaniu dwutlenku węgla w glebie (dzięki czemu nie jest emitowany do atmosfery). Ponadto technologia GMO może również służyć do produkcji biopaliw i biodegradowalnych tworzyw, a także do usuwania zanieczyszczeń środowiska.
Możliwość uzyskania roślin i zwierząt o wybranych cechach
Za pomocą manipulacji genetycznych można wzbogacić organizmy o pożądane cechy. Rośliny mogą zawierać dodatkowe składniki odżywcze – jako przykład można podać uprawę „złotego ryżu” z dodatkiem beta-karotenu, który miał uzupełniać niedobory witaminy A w diecie ludności z krajów rozwijających się. Warto wspomnieć również o pomidorach GMO, które zachowują długi termin przydatności handlowej pomimo późnych zbiorów (co z kolei zapewnia lepszy smak). Dzięki modyfikacjom genetycznym można również wyprodukować tytoń o mniejszej zawartości nikotyny i substancji szkodliwych, a nawet wyhodować świecące w ciemności rybki akwariowe.
Wspomaganie rozwoju medycyny
Mimo wątpliwości natury etycznej organizmy modyfikowane genetycznie sprzyjają rozwojowi wielu dziedzin medycyny. Chodzi tutaj szczególnie o produkcję ludzkich białek, przeciwciał, leków (np. antybiotyków) i szczepionek. Transgeniczne zwierzęta wykorzystuje się także do prowadzenia badań nad przebiegiem i leczeniem chorób. Za pomocą technologii GMO można też wyeliminować lub wyciszyć niepożądane geny u zwierząt, np. czynniki odpowiedzialne za przenoszenie chorób zakaźnych. Obecnie trwają również prace nad genetycznymi modyfikacjami zwierząt, dzięki którym można byłoby uzyskać organy do przeszczepów dla ludzi.
GMO niesie za sobą pewne zagrożenia, w związku z czym w niektórych częściach świata (szczególnie w Europie) społeczeństwo zdecydowanie sprzeciwia się tej technologii. Jaki negatywny wpływ na środowisko naturalne, rolnictwo i człowieka mogą mieć genetycznie modyfikowane organizmy?
Wady GMO
Zagrożenie dla konwencjonalnych upraw
Wśród przeciwników GMO duże obawy budzi fakt, że uprawy roślin transgenicznych mogą zagrażać tradycyjnemu rolnictwu. Chodzi tutaj chociażby o ryzyko zdominowania rynków międzynarodowych przez korporacje agrotechniczne stosujące GMO. Poza tym uprawa transgeniczna sąsiadująca z uprawą tradycyjną lub ekologiczną może doprowadzić do niekontrolowanego krzyżowania się roślin między sobą. W tej sytuacji rolnik prowadzący uprawę ekologiczną może być zmuszony do zakończenia działalności.
Możliwość wytworzenia „superchwastów”
Jednym z celów upraw transgenicznych jest ograniczenie szkodliwych pestycydów w produkcji rolnej i jednocześnie stworzenie roślin odpornych na herbicydy (środki do zwalczania chwastów). To, w połączeniu z płytką orką, może doprowadzić do powstania „superchwastów”, które będą efektem krzyżowania się upraw GMO i dzikich roślin.
Potencjalne zagrożenie dla zwierząt
Krytycy zwracają uwagę również na badania, według których karmienie zwierząt paszą GMO może wywołać u nich niekorzystne skutki zdrowotne. Chodzi tutaj m.in. o zmiany w wątrobie, trzustce i jelitach, a także zmieniony skład krwi i podwyższony poziom przeciwciał IgG, które warunkują prawidłową pracę układu odpornościowego. Uważa się również, że rośliny transgeniczne mogą być toksyczne dla owadów, a tym samym dla innych zwierząt żywiących się insektami (np. ptaków).
Potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka
Jednym z najczęściej podnoszonych argumentów przeciwko GMO jest potencjalnie negatywny wpływ roślin transgenicznych dla zdrowie człowieka. Dużo mówi się zwłaszcza o alergiach wywoływanych przez cząsteczki kwasu rybonukleinowego (RNA) oraz możliwym uodpornieniu drobnoustrojów na antybiotyki w wyniku stosowania genów antybiotykooporności w uprawach transgenicznych. Można również spotkać się z opiniami, według których produkty GMO mogą mieć wpływ na występowanie schorzeń układu pokarmowego, a nawet nowotworów. Badania naukowe nie są tutaj rozstrzygające (niektóre potwierdzają szkodliwość GMO, inne temu zaprzeczają), a sposób ich przeprowadzenia budzi wątpliwości.
Zaburzenie równowagi środowiska naturalnego
W jaki sposób rośliny transgeniczne mogą wpływać na swoje otoczenie? Jak na razie nie są znane długofalowe skutki takich upraw. Niemniej mówi się o zaburzeniu ekosystemu poprzez wprowadzenie obcych genów do naturalnego środowiska (np. za pomocą bakterii występujących w glebie). Rośliny GMO mogą również zdominować gatunki dziko rosnące, co może doprowadzić do zubożenia bioróżnorodności.
Zastrzeżenia natury etycznej
Wiele osób ma również wątpliwości natury etycznej i uznaje GMO za zbyt daleko idącą „zabawę w Boga”. Mówi się, że wielkie koncerny zagrażają tradycyjnym rolnikom, a produkcja żywności staje się bardziej procesem chemicznym, aniżeli naturalnym. Nie brakuje też osób, które krytykują GMO za cierpienie zwierząt, które poddawane są licznym badaniom i manipulacjom genowym (np. w celu wyprodukowania szczepionek lub organów na przeszczepy dla ludzi). Niektórzy zwracają również uwagę na to, że technologia GMO może mieć zastosowanie w produkcji broni biologicznej służącej np. do niszczenia upraw rolnych wrogiego państwa.
Plusy i minusy GMO - podsumowanie
Technologia GMO budzi duże kontrowersje i sprzeciw społeczeństwa. Konsumenci najczęściej obawiają się szkodliwego wpływu zmodyfikowanych roślin na zdrowie, z kolei rolnicy zwracają uwagę na praktyki monopolowe koncernów agrotechnicznych. Niemniej dzięki modyfikacji genowej można znacząco zwiększyć plony i zredukować koszty w produkcji rolnej, co pozwala walczyć z klęską głodu w krajach trzeciego świata. GMO może mieć również pozytywny wpływ na środowisko i rozwój medycyny. Biorąc pod uwagę wszystkie korzyści i zagrożenia, wskazane jest przeprowadzenie dalszych badań pod kątem wpływu obcych genów i białek na zdrowie zwierząt i ludzi.
Bibliografia / Netografia
- journals.pan.pl, Achremowicz B., Warzywniak A., Żywność zmodyfikowana genetycznie – szanse i zagrożenia, Nauka, nr 2, 2016, https://journals.pan.pl/Content/92514/mainfile.pdf, Data odczytu: 2023.03.23
- rcin.org.pl, Mickiewicz A., Twardowski T., Figlerowicz M., GMO – zyski i straty, Biotechnologia, 3 (74), 2006, https://rcin.org.pl/Content/87412/POZN271_113954_biotechnologia-2006-no3-mickiewicz.pdf, Data odczytu: 2023.03.23
- orka.sejm.gov.pl, Stankiewicz D., GMO – korzyści i zagrożenia, infos, nr 19, https://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/7ED6F7A626490EE9C1257336002DE11E/$file/infos_019.pdf, Data publikacji: 2007.08.22, Data odczytu: 2023.03.23
- ncbi.nlm.nih.gov, Teferra T.F., Should we still worry about the safety of GMO foods? Why and why not? A review, Food Science & Nutrition, 9 (9), 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8441473/, Data odczytu: 2023.03.23